Miałem pisać o sprawach poważnych, a tu lokalne, krakowskie wydanie GW na pierwszej stronie donosi o niesłychanym skandalu. Narodowe Centrum Nauki ma już rok, ale nie ma… wystarczająco prestiżowej siedziby. Profesor Andrzej Jajszczyk i jego sztab operują przy ulicy Królewskiej, w znanym wieżowcu. Ulica Królewska, wbrew pozorom, nie prowadzi jednak na Wawel, tylko w stronę lotniska. Z dworca PKP jedzie się tam 15 min tramwajem, z Rynku tylko 6. Tymczasem, NCN zasługuje na więcej, na “najlepszą lokalizację w mieście”, twierdzi Prof. Jajszczyk cytując dla niepoznaki Prezydenta Wrocławia.

O NCN już wielokrotnie na tym blogu było. Jest to flagowy okręt reformy polskiej nauki autorstwa Minister Barbary Kudryckiej. Reformy stworzonej pod wpływem profesorskiego lobby, po przyjęciu błędnych założeń, utrzymujących w nauce polityczne status quo, czyli sankcjonujących naukowe dziadostwo i feudalny system zależności. Oczywiście finansowane z publicznych pieniędzy. Sam NCN zalicza “wpadki”, a jego werdykty są co najmniej dyskusyjne (więcej szczegółów). Tym bardziej więc chciałem się dowiedzieć, dlaczego siedziba NCN musi być w “najlepszej lokalizacji” i dlaczego biurowiec Biprostalu nią nie jest?

Prof. Jajszczyk wyjaśnia: do siedziby zjeżdżają się czołowi naukowcy z całej Polski, którzy uczestniczą w ocenie projektów. Dlatego siedziba powinna być jednocześnie dworcem PKP, PKS i lotniskiem, a może i kosmo-portem, biorąc pod uwagę tempo modernizacji Polski. Niebawem kolejne absolutnie przełomowe projekty badawcze oceniać przecież będą musieli naukowcy klasy światowej, jeżeli nie wszechświatowej. O ile oczywiście uda się im przejść przez zawiłości stosowanego w NCN, ciągle udoskonalanego wniosku grantowego.

Krakowski Ratusz znów nie stanął na wysokości zadania, nie docenił epokowości chwili, charakteru wyzwania. Rozczarowana jest Minister Barbara Kudrycka, która zgadza się, że NCN powinien mieć bardziej “prestiżową lokalizację”. Oferowano mu bowiem w Krakowie jedynie dwie (!!!) kamienice na Małym Rynku. Niestety, nie spełniły one “standardów wymaganych przez NCN”. Jakich? Tego nie wiemy. Być może chodziło o standardy terminologiczne. Prestiżowa lokalizacja wyklucza się przecież z przymiotnikiem “mały”, którego znaczeniowym przeciwieństwem są aspiracje luminarzy polskiej nauki.

Pada dramatyczne pytanie, czy lokalizacja NCN w Krakowie w ogóle nie była błędem? Miasto Kraków nowoczesne przecież nie jest, a NCN-u nie da się zogranizować pod kładką pieszą w kształcie rury ciepłowniczej ze Skawiny. Choć tam akurat zainstalowane jest nowoczesne oświetlenie LED, które z pewnością ułatwiałoby czytanie “lawiny wniosków”, jakimi środowisko naukowe zasypuje tę prężną instytucję.

Potrzeby NCN doskonale odczytał za to Wojewoda Małopolski Stanisław Kracik, na siedzibę proponując budynek dyrekcji okręgu PKP. Poza ułatwieniem dojazdu, miałoby to wymiar symbolu – nauka polska i koleje toczą się przecież podobnym, bocznym torem.

Przy okazji rozważań o “prestiżowej lokalizacji” rodzą się nowe hipotezy, o statusie rojeń i bajań. Rektor AGH prof. Antoni Tajduś głosi, że NCN oddziałuje na cały świat. Dzięki temu wpływa na decyzje o lokalizacji w Krakowie siedzib firm. Jest zatem jak totem – miasto, które go czci prestiżową lokalizacją, zyskuje sławę, moc, witalność. “Firmy muszą brać pod uwagę rangę krakowskiego ośrodka akademickiego, skoro przyznano mu tak ważną jednostkę” – twierdzi. Rzeczywiście, nie widzę innego wyjścia.

Magia NCN działa, miesza w głowach starszych panów. Tylko tam kolejni prezesi międzynarodowych koncernów z zapartym tchem śledzą walkę dyrekcji innowacyjnej instytucji o prestiż i siedzibę. Dlaczego jednak NCN to prestiż dla miasta i zachęta dla firm? – nikt tego nie wyjaśnia. W tym węszę swoją szansę. Szybko przygotowuję wniosek na budowę nowego zespołu badawczego złożonego z młodych naukowców. Wniosek oczywiście do NCN-u. Hipoteza badawcza: “lokalizacja NCN a rozwój gospodarki miasta” (z ekonomii miast), albo “obecność NCN a proces podejmowania decyzji prezesów firm” (psychologia biznesu), ewentualnie: “NCN jako urojenie i fascynacja” (literatura).

Nagle Jajszczyk zauważa, że władze Krakowa w ogóle nie są zainteresowane rozwojem nauki. To oczywiście prawda, jak w przypadku innych miast. Nie są też zainteresowane Jajszczykiem, choć inaczej obiecywała Minister. To trudno zatem zrozumieć. Jajszczyk ironicznie stwierdza, że gdyby jego instytucja była Narodowym Centrum Sportu, miałaby większą szansę na “prestiżową siedzibę”. To znów prawda – prawdopodobnie Jacek Majchrowski wybudowałby dla niej stadion. Szkopuł w tym, że stadion ten nadal nie spełniałby “standardów”. Na stadion Cracovi z dworca jedzie się prawie 20, na Wisły 25 min. Być może Wrocław wybudowałby stadion NCN-u na rynku, najlepiej koło browaru Spisz, żeby światowej klasy naukowcy polscy nie mieli daleko na narady. W tym alternatywnym scenariuszu możliwa byłaby też organizacja mistrzostw Europy w pisaniu wniosków. Do NCN-u.

W jakiej rzeczywistości zamieszkują profesorowie tworzący naukowe życie kraju? Trudno ocenić. Ja jednak znajduję się w rzeczywistości, gdzie Biprostal wydaje się dla NCN miejscem odpowiednim. Sama siedziba nie stanowi zaś w ogóle problemu, będąc zagadnieniem drugorzędnym, które nie powinno spędzać snu z powiek ministrom i dyrektorom. Zmartwieni “nieprestiżową lokalizacją” nie zwracają oni w ogóle uwagi na fakt, że NCN widziane oczami zwłaszcza młodych przedstawicieli środowiska naukowego, podobnie jak cała reforma Minister Kudryckiej, to kolejny wygłup polskiego środowiska naukowego – rządzonego przez profesorów w interesie ich zawodowej korporacji. Tym bardziej więc warto było zrobić wszystko, aby rocznicy powstania NCN nie świętować kolejnymi wygłupami, choćby w formie zabawnych pretensji Jajszczyka. Ale może tego właśnie nie można było z przyczyn “metafizycznych” uniknąć. Warto przypomnieć, w jaki sposób NCN otwierano. Wygłup znajduje się u podstaw mitu założycielskiego tej instytucji.

Rok pracy twórczej i kolektywnego wysiłku aktywu umysłowego nowych kadr polityki naukowej podsumowuje komunikat przysłany z Ministerstwa Nauki. Lawina wniosków, o której tam mowa, źródłem jest kaskady śmiechu. Pytanie, ile jeszcze będziemy się świetnie bawić w piątej setce światowych rankingów?