W Krakowie trwa Festiwal Kultury Żydowskiej. Po Kazimierzu i Podgórzu kręci się nieco więcej turystów i nieco więcej imprez, niż zwykle. Lecz imprezy drogie są i… elitarne. Interesujący wykonawcy grają w synagogach po cenach, na które nie każdy może sobie pozwolić. A i odbiorcy wydają się dość mało zróżnicowani. Wygląda na to, że kultura żydowska zarezerwowana jest dla wybranych. Ci zaś na ogół dość dobrze ją znają.

Nieoczekiwanie, tydzień wcześniej na Kazimierzu miało miejsce zgoła inne, niemniej ciekawe wydarzenie. Otwarte dla wszystkich, bezpłatne, nieelitarne. Spotkanie z Ewą Jasiewicz i Yonatanem Shapiro zgromadziło sporą grupę widzów zainteresowanych najnowszym epizodem rozlewającego się na świat konfliktu palestyńsko-izraelskiego.

Ewa Jasiewicz to aktywistka brytyjska polskiego pochodzenia, zaangażowana m.in. w pomoc dla Gazy. Naoczny świadek ostatniej głośnej interwencji wojsk Izraela na wodach międzynarodowych. I jak to Izrael ma w zwyczaju – przeciwko nieuzbrojonym cywilom. Tylko pechowo, tym razem byli to obywatele państw, które armia Izraela nie może zabijać tłumacząc się walką z terroryzmem. Albo inaczej – w tłumaczenia te mało kto wierzy. Yonatan Shapira z kolei to emocjonalny bojownik o pokój, były żołnierz sił Samoobrony, który odmówił udziału w kampanii wojskowej przeciwko ludności Terenów Okupowanych. Swoje widział.

Jasiewicz i Shapira objeżdżają Polskę robiąc Izraelowi negatywny PR, na który państwo to całkowicie zasługuje. W Polsce o Izraelu niewiele się mówi, a jeśli już, zwykle bardzo pozytywnie. Jeśli w kontekście agresji zbrojnych, to podkreślając obronny charakter działań. Eksponując wątek walki z terroryzmem, czy wręcz walki z arabskim motłochem, religijnym zacietrzewieniem czy nuklearnymi zakusami teokratów z Iranu.

Izrael jednak również posiada broń jądrową. A związek pomiędzy państwem, religią oraz ideologią stojącą u podstaw podejmowanych przez jego władze decyzji politycznych wybiega poza standardy przyjmowane w krajach cywilizowanego Zachodu, którego Izrael – w po cichu przyjmowanym założeniu – ma bronić.

Do tego nie sposób w zbrojnych i politycznych działaniach izraelskiego rządu dopatrzeć się śladów obrony. W dłuższej perspektywie również sensu. Kampania przeciw Gazie z 2008 r. pociągnęła za sobą 1.2-1.4 tys. ofiar po stronie Palestyńczyków. I kilkanaście po stronie Izraela. Do dzisiaj trwa bezprecedensowa blokada 1.5 mln enklawy, zamieszanej w 40% przez dzieci. Te działania nie służą budowie pokoju, ani nawet fizycznemu zwalczeniu terroryzmu. Wwręcz odwrotnie – prowadzą do wzmocnienia Hamasu oraz radykalizacji nastrojów uwięzionej ludności. Nie prowadzą do zmiany politycznych sympatii Palestyńczyków w Gazie, co zakładał pomysł uczynienia z Zachodniego Brzegu okna wystawowego, aby udowodnić, jak źle żyje się pod rządami Hamas.

Z drugiej strony, co powinno martwić, polityka Izraela w żaden sposób nie prowadzi do międzynarodowej izolacji kierującego się na wpół mesjanistyczną ideologią prawicowego rządu. Mimo, że nasz militarny sojusznik  otwarcie czyni z ludności cywilnej cel akcji militarnych, ku zdumieniu świata przyjmując oficjalnie głoszącą to doktrynę wojskową.

Czy nie jest to odejście od ideałów przyświecających nowożytnym państwom od wieków? Czy zabijanie cywilów czyni świat bezpieczniejszym? W literaturze filozoficznej pojawiają się głosy, że Izrael, dokonując prewencyjnych zabójstw czy agresji, stawia sobie znacznie wyższe wymagania, niż inne podobnie działające mocarstwa. Ale czy morderca nie popadając w hipokryzję staje się przez to lepszy?

Rząd i Ambasada Izraela widzą rzeczywistość w zgoła innej optyce – jako walkę sił dobra ze złem. Oczywiście same lokując się po odpowiedniej stronie (próbka poniżej).

W Polsce, gdzie dobrze poznaliśmy smak okupacji, twierdzenie, że okupant posiada prawo do samoobrony, zyskuje akceptację zadziwiającą łatwo, bezrefleskyjnie. Równie łatwo godzimy się na Izraelską wizję historii II WŚ oraz konfliktu w Palestynie. Truizmem jest stwierdzenie, że źródła konfliktu sięgają samego aktu utworzenia państwa Izrael. Nie było to posunięcie mądre i jak pokazał czas, stało się ono przyczyną rozlewu krwi na dużą skalę. I wciąż zapowiada dalsze. Izrael ani nie jest więc mityczną krainą szczęśliwości, ani nie stanowi politycznego zadośćuczynienia za ofiary ponoszone przez wyznawców judaizmu w czasie II WŚ. Nie jest też bezpieczną przystanią dla tych, którzy z kulturą i religią żydów dziś się identyfikują.

Jasiewicz i Shapira przyjechali, by na spotkaniach w całej Polsce uświadamiać, jak wielkie błędy popełnia nasz sojusznik w regionie. I że jego polityka stanowi zagrożenie nie tylko dla zubożałej ludności Palestyny. Łączące wątki ksenofobiczne z religijnymi, nadając niemal metafizyczną interpretację zbrodniom popełnionym w czasie IIWŚ, rząd Izraela przejmuje metody dawnego oprawcy zaadaptowane do nowych warunków. Jest coś głeboko symbolicznego w tym, że w państwach arabskich wizerunek ortodoksyjnego żyda zawsze jest kojarzony ze swastyką – symbolem tragicznych wydarzeń, które legły u podstaw powstania Izraela. Kat i ofiara przedziwnym zbiegiem okoliczności splatają się w jedno.

Równocześnie Izrael czyni się symbolicznym spadkobiercą wszystkich ofiar. Oburzenie niektórych wzbudza, gdy, zamiast o zbrodniach niemieckich, mówi się o zbrodniach nazistowskich. Ale na tej samej zasadzie, dlaczego polskie ofiary wojny traktowane są jako tylko żydowskie? Czy obywatele Polski przestają nimi być, gdy są wyznania mojżeszowego? A w ten sposób karze nam o polskiej historii myśleć Izrael. Oprowadzając po cmentarzach i obozach wycieczki młodych mieszkańców Izraela, pod ochroną i w izolacji wmawiając im poczucie szczególnego zagrożenia, jakie rzekomo czai się na nich w zewnętrznym, czyli leżącym poza granicami ojczyzny, świecie.

Jasiewicz i Shapira twierdzą, że skoro izraelska polityka to polityka apartheidu, pełzającej czystki etnicznej, jej zmiana nastąpić może dzięki użyciu dokładnie tych samych środków, jakie posłużyły do pokonania Południowoafrykańskiego poprzednika – bojkot, izolacja, nacisk. Polska może mieć tutaj szczególną rolę do odegrania, gdyż bierze nieświadomie udział w procesie ideologicznej indoktrynacji młodych ludzi, którzy przywożeni tysiącami do Polski odbierają lekcję państwowej ksenofobii. Polska stanowi filar ideologicznej struktury, której ostatnim elementem jest lecący w kierunku Gazy pocisk wystrzelony przez bezzałogowy samolot. Co ciekawe, pocisk polskiej produkcji.

Trzymając w rękach zgliszcza kultury polskich żydów, pomniki zagłady w postaci obozów, mamy w ręku silną kartę przetargową. Może warto po nią wreszcie sięgnąć?

Odwaga w głoszeniu trudnych prawd oraz wiara w możliwość zmiany świata poprzez obywatelski opór zasługują na szacunek. Jasiewicz i Shapira zgodnie podkreślali, że okupacja i polityka zabijania szkodzi w równym stopniu okupantowi oraz agresorowi – deprawuje, pozbawia moralnych pryncypiów, pozwala przekraczać kolejne granice. Nerwowe, bulwersujące reakcje Ambasady Mocarstwa podkreślały jedynie trafność tych sądów.

Gdybyśmy byli świadomi, w jak dużym stopniu Polska uczestniczy w konflikcie (chociażby biernie przyglądając się budowie nacjonalistycznej ideologii Izraela instrumentalnie traktującego nasz kraj i jego historię, czy bezrefleksyjnie wspierając Izrael na forum ONZ), w którym miliony ludzi cierpią w imię nieprzemyślanej, inspirowanej quasi-religijną wizją polityki dalekiego, pustynnego kraju, rzeczywistość Bliskiego Wchodu mogłaby wyglądać inaczej. A z nią również krakowski Festiwal Kultury Żydowskiej.

Sprawa jest dość prosta. W myśl ideałów humanizmu każdy z nas powinnien być przeciwnikiem rządu Beniamina Netanjahu.