Koło Nauk Politycznych UJ w ubiegłą środę (5.V) zorganizowało debatę ekspercką na temat polityki narkotykowej. Wraz z Grzegorzem Wodowskim (Monar Kraków) reprezentowałem Polską Sieć ds. Polityki Narkotykowej. Naprzeciw nas zasiedli Robert Bretner (Komenda Wojewódzka Policji) oraz mgr Marek Przychodzeń (doktorant UJ przedstawiający się jako wykładowca i filozof uniwersytecki).

Spotkanie rozpocząłem od krótkiego wstępu, w czasie którego wskazałem podstawowe problemy polityki narkotykowej w Polsce:

(1) arbitralność i brak naukowych podstaw w odmiennym sposobie traktowania legalnych (alkohol i nikotyna) oraz nielegalnych (tzw. narkotyki) substancji psychoaktywnych;

(2) mit szkodliwości wszystkich narkotyków;

(3) zastosowanie w Polsce archaicznych rozwiązań prawnych ukierunkowanych na walkę z posiadaniem narkotyków, co w praktyce oznacza represjonowanie konsumentów oraz okazuje się nieskuteczne w ograniczaniu poważnej przestępczości narkotykowej;

(4) skandaliczne praktyki policji i prokuratury, która wykorzystuje obowiązujące prawo do ścigania i karania więzieniem osób, które w ogóle nie powinny stać się przedmiotem postępowań karnych (wprowadzenie przestępstwa posiadania narkotyków pomyślane bowiem zostało jako przykład tzw. kryminalizacji zastępczej, czyli stanowić miało ułatwienie w karaniu osób zamieszanych w poważną przestępczość narkotykową).

Robert Bretner zaczął od garści osobistych refleksji nad losem znanych mu konsumentów zakazanych używek. Okazało się, że p. Bretner był świadkiem, gdy „w konwulsjach i bólach tracili życie” 30, 22, 19, a nawet 12-letni chłopcy. Oczywiście na skutek narkotyków. Nie do końca udało mi się uchwycić konkluzję płynącą z tego chwytającego za serce wyznania  policjanta. Podejrzewam, że chodziło – o zgrozo! – o to, że obowiązujące w Polsce prawo jest po prostu zbyt łagodne i częściowo przynajmniej ponosi odpowiedzialność za te niefortunne śmierci.

Jak zauważył p. Bretner narkotyki są złe, szkodliwe, zabijają. Nie przynoszą ukojenia. Najwyraźniej więc medyczne zastosowania marihuany, LSD, MDMA i innych tzw. „narkotyków”, czy przeciwbólowe własności opioidów są wymysłem sterowanych przez wszechmocny narkobiznes lekarzy.

Zdaniem Roberta Bretnera, przemawiającego tekstami wprost zaczerpniętymi z policyjnych ulotek o narkotykach, młodzi ludzi tracą życie i zdrowie w kontakcie z narkotykami. Ale to, że kilkusetkrotnie więcej z nich w kontaktach z Policją traci wolność, a często również przeżywa śmierć cywilną, już go nie boli. Policja bowiem robi jedynie to, co musi, a to sądy dokonują niedoskonałej kwalifikacji prawnej.

Szkopuł w tym, że znakomita ilość spraw o posiadanie jest wynikiem łapanek policyjnych czy bezprawnych kontroli osobistych, na ogół stosowanych względem ludzi zupełnie przypadkowych. Orzekane kary więzienia za posiadanie są zaś wynikiem zastraszania przez Policję w różny sposób podejrzanych, między innymi poprzez automatycznie stosowane czasowego zatrzymania (do 48 godzin).

Policja musi działać zgodnie z prawem – zadeklarował p. Bretner. Ale dlaczego tego właśnie nie robi? Dlaczego konsumenci narkotyków są traktowani jak gorsza kategoria ludzi? Dlaczego ich prawa obywatelskie są naruszane? Na te pytania odpowiedzi już nie padły. W zamian Robert Bretner stwierdził, że w 90% (!) przypadków osób zatrzymanych z nieznaczną ilością narkotyków Policja jedynie dokonuje adnotacji w dokumentach. Nic więcej (!!!).

O czym świadczy ta wypowiedź? Czy wyspecjalizowany w problematyce narkomanii oficer pracujący w Komendzie Wojewódzkiej Policji żyje na innej planecie? Czy nie wie on, że aż 86% przypadków posiadania narkotyków zakwalifikowanych przez prokuratury krakowskie w 2005 roku jako przypadek zasługujący na karę pozbawienia wolności dotyczyło mniej niż 1g marihuany (tak w: K. Krajewski, Sprawy o posiadanie narkotyków w praktyce sadów krakowskich. Raport z badań.)?

Znów zatem mamy do czynienia z kompromitacją organów ścigania. Ich wysocy rangą przedstawiciele snują publicznie jakieś oderwane od rzeczywistości opowieści o liberalnym podejściu Policji do przestępstwa posiadania narkotyków z jednej strony i umierających w bólach dzieciach z drugiej.

Oto rzeczywistość (w rzędach wielkości). Konsumenci narkotyków w Polsce: 1.000.000. Problemowi konsumenci: 100.000. Uzależnieni od heroiny: 10.000. Ofiary śmiertelne narkotyków: 100. Liczba osób, przeciwko którym policja prowadziła dochodzenia lub śledztwa w sprawie o posiadanie narkotyków: 10.000. Liczba skazanych na pozbawienie wolności za posiadanie: 10.000.

O czym więc pan mówił, panie policjancie Bretner?

Grzegorz Wodowski skupił się na implikacjach polityki narkotykowej w leczeniu uzależnień. Podniósł przede wszystkim to, że szkodliwość narkotyków jest wypadkową nie tyle szkodliwości samej substancji, co kontekstu politycznego i społecznego, w którym ona występuje. A zatem następstwem polityki narkotykowej.

Surowe prawo karzące za posiadanie jedynie zwielokrotnia domniemane zło związane z narkotykami. Powoduje więcej problemów, niż rozwiązuje. Pracujący z osobami uzależnionymi, w przeciwieństwie do policjantów przyglądających się jedynie ich „śmierci w konwulsjach”, nie mają co do tego najmniejszych wątpliwości.

Grzegorz Wodowski poruszył też problem wątpliwej jakości metod leczenia stosowanych w Polsce przez Monar w miejsce substytucji. Metody te są wynikiem moralnego potępienia narkomanii, które niestety znajduje wyraz w przyjmowanych w Polsce rozwiązaniach prawnych. Powszechne jest przekonanie, że narkomanii sami są sobie winni, więc proces leczenia powinien być dla nich na tyle bolesny, aby zmazali swoją winę i spłacili tym samym dług społeczeństwu. W konsekwencji, w Polsce narkomanię leczymy nieskutecznie, drogo, przydając leczonym dodatkowych cierpień. Ale przynajmniej zgodnie z moralnymi przekonaniami tych, którzy wywierają wpływ na kształt prawodawstwa i politykę narkotykową.

Czy jednak moralne przekonania powinny być drogowskazem w rozwiązywaniu społecznych problemów? Zwłaszcza, jeśli oparte są na fałszywym obrazie rzeczywistości?

Wątpliwości tutaj nie miał Marek Przechodzeń. Człowiek to zwierze rozumne, a więc narkotyki są złe, bo rozum niszczą. Są więc przeciwko naturze człowieka. Kto bierze narkotyki, szkodzi sobie, społeczeństwu i nie powinniśmy się nim przejmować. Polityka narkotykowa nie jest więc problemem. Albo inaczej – jest problemem tych, którzy nie są porządni, robią źle, nie są dobrze wychowani.

Spontanicznie zaaranżowana sonda pokazała, że na widowni nie znajduje się nikt, kto nie występowałby przeciwko rozumowi. Każdy coś brał. A zatem ostatecznie nikt nie okazał się być człowiekiem.

W opinii mgr Przechodzenia to konsumenci narkotyków są odpowiedzialni za zorganizowaną przestępczość narkotykową (nie zaś zła polityka narkotykowa), gdyż „bez popytu nie ma przecież podaży”. Konsumenci niszczą więc nie tylko człowieka (rozum) w sobie, ale i społeczeństwo. Dlatego represjonowanie ich ma sens. Dla Marka Przechodzenia świat jest więc prosty, opisują go zaś kategorie filozofii średniowiecznej – siły dobra i zła ścierają się ze sobą, a prawo karne stoi po stronie dobra. Utrudnia ćpanie i wysyła sygnał, a kogo trzeba, również do więzienia. Karanie posiadania to jak karanie prób samobójczych – uprawniony sposób stawiania tamy złu pod postacią złudnej przyjemności.

Wypowiedzi mgr Przechodzenia były dla mnie pierwszym kontaktem z myślą i sposobem argumentowania samozwańczych przedstawicieli środowiska konserwatywnego – przypominały mi nieco tyrady jednego z moich nauczycieli – Ryszarda Legutki, choć pozbawione jego polotu i erudycji. Mgr Przechodzeń chełpi się, że jest surowym wykładowcą uniwersyteckim oraz filozofem. Tymczasem w murach uniwersytetu debatę naukową zamienia w ideologiczną pogadankę. Ignorując naukowe raporty, dane statystyczne, formułuje kategoryczne sądy szafując ogólnymi pojęciami (w rodzaju: natura człowieka, cel bycia człowiekiem, dobre wychowanie, przyzwoitość, rozum), których użycie powinno być bardzo ostrożne. Jeśli w ogóle w dyskusji o praktycznych rozwiązaniach prawnych dozwolone. Czy taki poziom argumentacji powinien reprezentować przedstawiciel nauki? Czy bycie filozofem uprawnia do ignorowania ustaleń naukowych? Zdaniem pana magistra – tak.

Bycie konserwatystą nie zwalnia z myślenia. Marek Przechodzeń zastępuje myślenie i argumentację sloganami: mówi, że jest młodym Polakiem, jest dobrze wychowany, nie ma kompleksów, w przeciwieństwie do innych stawia ludziom wymagania. Ubiera się porządnie. Bo taki jest. Nie jest fanem statystyk oraz faktów. Interesuje go za to sfera idei, choć moim zdaniem raczej mitów. Tam jego miejsce.

Debata nie wniosła nic nowego. Pogadaliśmy, pośmialiśmy się, czasem zjeżyliśmy włosy na głowie. Policja nadal zamyka setki ludzi każdego miesiąca, bo zamiast pić wódkę, jak prawdziwi młodzi Polacy, palą jakieś świństwa. W polityce narkotykowej bez zmian…